فعالیت و توسعه کسب‌وکارهای آنلاین مانند ایشنورتک‌ها، این روزها با شرایط رکود تورمی و از طرفی اعمال فیلترینگ گسترده چشم‌انداز مبهمی را ترسیم می‌کند و این سوال متبادر می‌شود که در شرایط مختلف اقتصادی چه وضعیتی بر فضای کسب‌وکارهای آنلاین حاکم می‌شود؟ آیا می‌توان از تهدیدها فرصت ساخت؟ کسب‌وکارهای باهوش معمولا در شرایط مختلف چه مسیری را جهت بهبود و توسعه انتخاب می کنند؟ حاکمیت چه اقداماتی را باید کلید زند؟
روزهای خوب و نرمال
برای بررسی روزهای سخت، بی‌درنگ باید گذری بر شرایط نرمال و خوب بیندازیم تا بتوانیم نسخه مطلوبی برای دوران سخت بپیچیم. بدون شک در شرایط اقتصادی خوب و نسبتا پایدار، بهبود و ایجاد زیر‌ساخت‌ها ضروری است چراکه فرصت آزمون و خطا و منابع لازم برای هزینه‌ها مهیاست.
مسلما کسب‌وکارهای آنلاین و اینشورتک‌ها از یک طرف و بنگاه‌های تجاری مرتبط مانند شرکت‌های بیمه از طرف دیگر باید در وضعیت اقتصادی پایدار، ضمن توجه به مسائل روزمره و جاری، در حوزه فناوری اطلاعات هزینه کنند. به عبارتی در اقتصادهای ناپایدار مانند شرایط اقتصادی ایران، تمرکز بر روزمره گمراه‌کننده است. در این راستا باید با ارزیابی ریسک‌های آینده، فکری برای شرایط اقتصادی نامطلوب کرد.
شرایط اقتصادی نرمال، این فرصت را به صاحبان کسب‌وکارهای آنلاین می‌دهد که ضمن پیش‌بینی شرایط ناپایدار آینده، برنامه‌های توسعه‌ای خود را وسعت بخشند.
بر اساس برخی نظریه‌ها در شرایط ثبات اقتصادی، نوآوری بیشتر ایجاد می‌شود؛ چراکه منابع مالی و انسانی قابلیت بیشتری برای حرکت در مسیر توسعه دارند، امکان روابط بین‌المللی جهت انتقال داده و تجربه‌ها بیشتر مهیاست و ذهن‌های خلاق بیشتری برای تحول به کار گرفته می‌شوند.
با توجه به آنچه گذشت، خالی از لطف نیست که نگاهی به وضعیت صنعت بیمه و اینشورتک‌های فعال بیندازیم. اگرچه اقتصاد ایران اساسا شرایط پایداری را تجربه نمی‌کند اما زمان‌هایی هم بوده که از شدت رکود اقتصادی تا اندازه‌ای کاسته شده است. حال سوال این است که آیا شرکت‌های بیمه و کسب‌وکارهای بیمه‌ای آنلاین از این شرایط، استفاده بهینه را برده‌اند؟
آنچه که مشخص است، از ایراداتی که همواره به صنعت بیمه وارد بوده سرمایه‌گذاری پایین در حوزه فناوری اطلاعات است، تا جایی که گفته می‌شود توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات در سبد هزینه‌های شرکت‌های بیمه در لیست آخر قرار دارد و معمولا هیئت‌مدیره شرکت‌های بیمه در مقابل سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی در این حوزه مقاومت می‌کنند. این مساله بدون شک در توسعه اینشورتک‌ها هم تاثیر مستقیم و غیرمستقیم خواهد داشت.
روزهای سخت و ناپایدار
با توجه به اینکه بر اساس تجربه شرکت‌های بیمه و کسب‌وکارهای آنلاین در شرایط پایدار و خوب اقتصادی منابع کافی را به توسعه و نوآوری اختصاص نمی‌دهند متعاقبا در شرایط سخت هم این روند با شدت بیشتری مشاهده می‌شود. اما نکته قابل تامل اینجاست که حتی در شرایط بد هم می‌توان از تهدیدها فرصت ساخت. این یک شعار نیست بلکه نگاهی به عملکرد کسب‌وکارها در شرایط اضطرار، گواه این ادعاست.
از جمله می‌توان به دوران سخت کرونا اشاره کرد که صنعت بیمه در شرایط ناپایدار و سخت مجبور شد فعالیت‌های الکترونیکی و محصولات و ایده‌های نوآورانه را توسعه دهد. در این شرایط، تفاوت بنگاه‌های بیمه‌ای و اینشورتک‌ها به‌وضوح خود را نشان داد. شرکت‌های بیمه‌ای که در دوران نرمال و پایدارتر، زیرساخت‌های فناوری اطلاعات خود را تقویت کرده و نوآورانه‌تر در مسیر توسعه کسب‌وکار گام برداشتند، در دوران کرونا مسیر سخت خدمت‌دهی به بیمه‌گذاران را با آسودگی طی کردند؛ ضمن اینکه خلاقانه‌تر در حوزه محصول وارد عمل شدند.
از طرف دیگر استارت‌آپ‌های بیمه‌ای توانستند با اتکا بر توانمندی‌های نوآورانه خود در صنعت بیمه جا باز کنند. اگرچه همچنان شبکه فروش سنتی به مانعی بزرگ درمقابل توسعه اینشورتک‌ها تبدیل شده و از طرف ناظر بیمه‌ای نتوانسته در مسیر توسعه کسب‌وکارهای آنلاین اقدامات ریشه‌ای و کاربردی داشته باشد. موانعی که رگولاتور بیمه‌ای در ماه‌های اخیر برای استارت‌آپ‌ها ایجاد کرده اعم از سوئیچ بیمه، تعلیق مجوز و… نشان می‌دهد این کسب‌وکارها در مسیر سختی قدم برداشته‌اند.
روزهای خوب و بد برای اینشورتک‌ها
واضح است که اینشورتک‌ها چه در فضای خوب و چه در فضای بد باید جدی گرفته شوند؛ زیرا محرک صنایع محسوب می‌شوند و صنعت بیمه ایران که اغلب با دیدگاه‌های سنتی شناخته می‌شود می‌تواند از خاصیت تحریک‌کنندگی استارت‌آپ‌ها برای جهش‌های توسعه‌ای بهره‌مند شود.
ماهیت کسب‌وکار های نوآورانه به‌گونه‌ای است که در بستر توسعه‌پذیر رشد می‌کنند و از بیرون به درون صنعت بیمه متصل می‌شوند؛ بنابراین زیرساخت‌های لازم جهت اتصال باید وجود داشته باشد از جمله API ، استانداردهای تبادل اطلاعات، تجمیع متمرکز اطلاعات صحیح، امکان پاسخ سریع به درخواست‌های همزمان و… .
اگر بستر فعلی فعالیت اینشورتک‌ها در صنعت بیمه ایران را بررسی کنیم مشخص می‌شود، عدم جامعیت داده (دقت پایین گزارشگری آمار) سبب شده نتایج نامطلوب و غیراعتمادی به شرکت‌های بیمه بدهد و به‌نوعی گاه بیمه‌ها از اینشورتک‌ها ناامید شوند. این درحالی است که در اینجا هم مقصر اصلی، خود بیمه‌گران و سرمایه‌گذاری ناکافی در زیرساخت‌های شرکت‌های بیمه است و این امر منجر به چالش‌هایی چون امنیت اطلاعات هم خواهد شد. این درحالی است که بیمه‌گران باید به این مهم توجه کنند که اینشورتک‌ها درنهایت به کاهش هزینه‌ها، تسهیل دسترسی به خدمات و حذف فرایندهای زائد منجر می‌شوند.
حاکمیتی که همراه نیست
وقتی نهادهای حاکمیتی در شرایط سخت همراه نباشند قطعا چالش‌هایی ایجاد می‌شود اما درصورت همراهی به روند نوآوری سرعت می‌بخشند. یک مثال واضح در این زمینه حذف فیزیک بیمه نامه ثالث در دوران کرونا بود که در شرایط سخت توسط نهاد حاکمیت بیمه اتخاذ شد و درنهایت منجر به حرکت سریع‌تر شرکت‌های بیمه و اینشورتک‌ها در مسیر خدمت‌رسانی شد.
بنابراین نهادهای حاکمیتی و رگولاتورها در حوزه تصویب مقررات، متناسب با اکوسیستم جدید، نقش مهمی ایفا می‌کنند؛ از جمله در تسهیل استعلام‌های تجمیع‌شده، اعتبارسنجی، سامانه‌های ثبت تخلفات و تقلبات، لیست‌های سیاه و… .
ضمن اینکه دولت‌ها در شرایط خوب اقتصادی می‌توانند مگاپروژه‌های فناوری اطلاعات را کلید بزنند. مثل سامانه‌های مدل‌سازی بلایای طبیعی، استانداردسازی و کدینگ واحد و به‌خصوص پیاده‌سازی استانداردهای قابل قبول بین‌المللی مانند آکورد که ضمن ایجاد چارچوب واحد تبادل داده، فرایندها و عملیات شرکت‌های بیمه را نیز استاندارد می‌کند.
همه این استانداردسازی‌ها به توسعه اینشورتک‌ها کمک می‌کند؛ به‌خصوص ایجاد سندباکس که می‌تواند مسیر بهتری در حرکت کسب‌وکارهای آنلاین قرار دهد. مرور وظایف حاکمیت بالا نشان می‌دهد بیمه مرکزی به‌عنوان رگولاتور و تنظیم‌گر بیمه‌ای راه درازی در پیش دارد و حرکت کندی در استانداردسازی و چارچوب واحد تبادل داده، ایجاد سندباکس و… داشته است. ضمن اینکه همچنان اصلاح آیین‌نامه کارگزاران آنلاین در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. صنعت بیمه چاره‌ای ندارد که برای روزهای سخت‌تر، سرمایه‌گذاری و مسیر توسعه اینشورتک‌ها را فراخ کند.