تقریبا دو سال از رونمایی پروژه ملی «رمز ریال» می‌گذرد. در این مدت، رمز پول ملی با فرازونشیب‌های مختلفی رو‌به‌رو بود. هم به‌صورت آزمایشی در جزیره کیش اجرا شد و هم در قالب خدمات بانکی، پا به بازار خدمات پرداخت پایتخت گذاشت. اما با همه این اتفاق‌ها، باز هم رمز ریال نتوانسته به یک پروژه موفق در صنعت بانکی تبدیل شود. هرچند دیگر بانک مرکزی در مواجهه با رمز ریال، رویکردی مثبت داشته و تلاش کرده روند توسعه آن را تسهیل کند اما چرا رمز ریال نتوانسته سهم بازار مناسبی را از خدمات حوزه بانکی به دست آورد؟
برای یک محصول، توجه به سه ضلع مشتری، ارائه‌دهنده و رگولاتور می‌تواند زمینه رشد و توسعه آن را مشخص کند. اینکه رگولاتور تا چه اندازه با آن محصول یا خدمت موافق است، ارائه‌دهنده تا چه میزان برای محصول یا خدمت جدید برنامه‌ریزی کرده و مشتری تا چه اندازه برای استفاده از این خدمت جدید آماده است، از نکاتی هستند که باید به آن پاسخ داده شود.
درخصوص رمز ریال، براساس آنچه گفته شد و با توجه به مشوق‌های در نظر گرفته‌شده برای دارندگان حساب‌های تجاری از سوی بانک مرکزی در اجرای مرحله پیش‌آزمایشی رمز ریال، می‌توان این برداشت را داشت که چالشی از سوی رگولاتور در این حوزه وجود ندارد. پس برای عدم توسعه نامناسب رمز ریال باید ارائه‌دهنده سرویس، یعنی بانک‌ها و استفاده‌کنندگان سرویس را مورد بررسی قرار داد. بالتبع، یکی از چالش‌های قابل طرح در سمت بانک‌ها، عدم آمادگی لازم برای استفاده از ریال دیجیتال و طراحی خدمت متناسب با ویژگی‌های این فناوری جدید خواهد بود.
می‌توان این گونه برداشت کرد که بانک‌ها بدون آمادگی دانشی لازم، با فناوری‌ای مواجه شده‌اند که بانک مرکزی آنها را موظف به استفاده از آن کرده بود. در این میان، مدیران ارشد بانک‌ها هم بی‌تاثیر نبودند. تجربه مشابهی در صنعت بانکی سایر کشورها نیز وجود دارد. بانک‌های مطرحی در جهان هستند که از ابتدا برای بلاکچین یا رمزارز آماده نبودند ولی به‌مرور زمینه توسعه آن را فراهم کردند. شاید یکی از مهم‌ترین و مطرح‌ترین این بانک‌ها، جی‌پی مورگان باشد. جیمی دیمون،مدیرعامل جی‌پی مورگان، در مصاحبه اخیر خود اعلام کرد: «ما درحال حاضر یکی از بزرگترین کاربران فناوری بلاکچین هستیم و از پتانسیل‌های این فناوری در حوزه خدمات مالی استفاده می‌کنیم.»
این درحالی است که همین بانک، سال‌ها پیش، نظر مثبتی نسبت به فضای بلاکچین و رمزارز نداشت ولی اکنون بلاکچین را به‌عنوان یک راه عالی برای تبادل اطلاعات و ایجاد اعتماد میان بانک‌ها و کاربران معرفی می‌کند.
بانک جی‌پی مورگان، به‌عنوان یکی از بزرگترین هلدینگ‌های خدمات مالی و فناوری در آمریکا شناخته می‌شود و در نظام مالی و اقتصاد جهانی همواره نقش موثری داشته است. جی‌پی مورگان در قرن هجدهم میلادی توسط یک بانکدار موفق و به‌نام، یعنی جان پی مورگان و شرکای او شکل گرفت. انعطاف‌پذیری، حضور مدیران با تجربه و پذیرش فناوری‌های جدید، این بانک را از موانع و بحران‌های مالی نظیر بحران سال ۲۰۰۸ عبور داد و به جایگاه امروز خود رساند.
امروزه بانک جی‌پی مورگان به‌عنوان یکی از بزرگترین بانک‌های آمریکا از نظر دارایی شناخته و در جایگاه جهانی، رقیب بانک HSBC محسوب می‌شود. ساختار حال حاضر این نهاد مالی، حاصل ادغام چندین بانک، موسسه مالی و شرکت‌های فعال در صنعت مالی است که فرایند خریداری آنها از سال ۱۹۹۶ آغاز شده و همچنان ادامه دارد. برخی از این سازمان‌های خریداری‌شده توسط جی‌پی مورگان، مانند هلدینگ بانکداری Washington Mutual، پیش از پیوستن به این بانک، از ادغام چند موسسه مالی شکل گرفته بودند و در ادامه فعالیت خود، وارد گروه مالی جی‌پی مورگان شدند.
علاوه‌بر خدمات مالی، تیم‌های تحقیق‌وتوسعه فعال در جی‌پی مورگان به‌دنبال بررسی فناوری‌ها و ابزارهای جدید هستند تا از آنها درجهت منافع خود استفاده کنند. بلاکچین یکی از حوزه‌هایی است که در این بانک، دپارتمان مستقل تحقیق‌وتوسعه خود را دارد و خدمات و محصولات داخلی مربوط به این فناوری همواره درحال‌توسعه هستند. ایجاد استیبل کوین سازمانی برای تراکنش‌های موسسات مالی، تاسیس شبکه بلاکچینی برای کاهش هزینه و تسهیل پرداخت‌های بین بانکی، از جمله دستاوردهای جی‌پی مورگان در حوزه کریپتو و بلاکچین است که در ادامه این موضوع با جزئیات بیشتر بررسی خواهیم کرد.
جی‌پی مورگان در سال 2015 به‌همراه یک تیم از متخصصان بلاکچین، تحقیقات خود را درزمینه پتانسیل‌های موجود در فناوری بلاکچین با هدف توسعه زیرساخت شفاف و کم‌هزینه برای امور بانکی و ارائه این خدمات به سایر موسسات مالی، شروع کرد. پس از یک سال تحقیق‌وبررسی، آنها شبکه بلاکچینی Quorum را به‌عنوان یک شبکه خصوصی روی اتریوم راه‌اندازی کردند. شبکه Quorum به‌عنوان اولین محصول این بانک در حوزه بلاکچین، یک شبکه اطلاعات داخل بانکی برای ارائه خدمات به بیش از 300 بانک بود و سرانجام در سال 2020 فروخته شد. پس از فروش شبکه بلاکچینی Quorum، جی‌پی مورگان، تاسیس یک سازمان مستقل برای توسعه محصولات بلاکچینی را هدف قرار داد تا با سرعت بیشتری زیرساخت بلاکچینی خود را توسعه دهد. به‌دنبال این موضوع، شرکت Onyx به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های جی‌پی مورگان، با هدف تمرکز بر راه‌حل‌ها و نوآوری‌های مالی وابسته به فناوری بلاکچین تاسیس شد.
شرکت اونیکس (Onyx) به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های هلدینگ جی‌پی مورگان، در ژانویه 2020 تاسیس شد. اونیکس به‌عنوان مرکز نوآوری، تحقیق‌وتوسعه خدمات بلاکچینی این نهاد مالی شکل گرفته و روی خدماتی مانند ارز دیجیتال جی‌پی مورگان، پلتفرم پرداخت و شبکه بلاکچینی مجموعه، همچنین آزمایش فرصت‌های جدید در فضای بلاکچین و رمزارز، متمرکز شده است.
جی‌پی مورگان به‌عنوان اولین بانک آمریکایی، در سال 2019 پروژه ارز دیجیتال خود را به نام جی‌پی مورگان کوین یا JPM Coin راه‌اندازی کرد. استیبل کوین JPM ارزشی معادل یک دلار آمریکا دارد و برای ارائه خدمات پرداخت و تسویه حساب فوری به موسسات مالی و سازمان‌ها طراحی شده است. این رمزارز در صرافی‌های رایج لیست نشده و تنها با چشم‌انداز ارائه خدمات سازمانی به نهادهای مالی شکل گرفته است. برنامه‌ریزی دقیق، پیاده‌سازی استراتژی و زیرساخت مناسب، درکنار استقبال شرکت‌ها و موسسات مالی از جی‌پی مورگان کوین، حجم تراکنش‌های روزانه این رمزارز را در سال 2023 به یک میلیارد دلار رساند.
یکی از دستاوردهای شرکت اونیکس، پلتفرم پرداخت Liink است که قابلیت کاهش هزینه‌ها و زمان پردازش را برای تراکنش‌های مالی فراهم می‌کند. شبکه بلاکچینی لینک، ابتدا به‌عنوان شبکه اطلاعات بین بانکی فعالیت خود را شروع کرد و در ادامه، به‌عنوان بستری برای انجام تراکنش‌های برون‌مرزی بانک‌ها و موسسات مالی بزرگ دنیا، در اختیار بیش از 400 موسسه و نهاد مالی قرار گرفت. با استفاده از این شبکه، برای سازمان‌ها و بانک‌های مرکزی که با جی‌پی مورگان همکاری می‌کنند، قابلیت نقل‌وانتقالات ارزی با دلار آمریکا به‌وسیله استیبل کوین این مجموعه یعنی JPM فراهم می‌شود. بانک مرکزی هند (SBI)، یکی از اولین موسسات مالی است که برای تراکنش‌های برون‌مرزی خود با جی‌پی مورگان همکاری می‌کند. در زمان شروع همکاری، معاون این بانک اعلام کرد، به‌دنبال همکاری بیشتر با این مجموعه برای توسعه اپلیکیشن‌های کاربردی جهت ارائه خدمات به کاربران خود هستند.
بانک JPMorgan با قدمت و اعتبار خود در صنعت مالی به‌عنوان الگو برای بانکداران و موسسات مالی شناخته می‌شود. حضور و فعالیت مداوم این سازمان در فضای بلاکچین، نهادهای مالی را در دیگر نقاط دنیا برای حرکت به‌سمت فناوری‌های نوین نظیر بلاکچین ترغیب می‌کند. با افزایش سرعت رشد فناوری‌های مالی، بانک‌ها، سازمان‌ها و موسسات که درراستای این خدمات فعالیت می‌کنند، برای حفظ کاربران خود و توسعه همکاری‌ها، نیازمند پذیرش فناوری‌های نوین و پیاده‌سازی آنها در سریع‌ترین زمان ممکن هستند.
تشکیل دپارتمان مستقل برای تحقیق‌وتوسعه در فضای بلاکچین، راه‌اندازی ارز دیجیتال بومی و شبکه بلاکچین سازمانی، از جمله اقدامات جی‌پی مورگان در این فضا بود که درکنار سرعت پذیرش، توسعه و انعطاف‌پذیری این نهاد مالی، قابلیت همزیستی سیستم بانکداری با بلاکچین را در سال‌های اخیر نمایش داد.
چنین تجربه‌ای در سایر بانک‌ها و موسسات مالی جهانی نیز وجود دارد. هر بانک، متناسب با نیاز مشتری یا جامعه خود از بلاکچین و رمزارز استفاده کرده است. بانکی از فناوری رمزارز داخلی برای پرداخت حقوق و مزایای کارکنان استفاده کرده و بانکی دیگر برای ارائه خدمات شهروندی. اما همه این‌ها، براساس بررسی نیاز و تحقیق درخصوص بهبود تجربه مشتری انجام شده است.
به نظر می‌رسد تجربه بانک‌های کشور در استفاده از رمز ریال با تجربه جهانی تفاوت داشته باشد. آنچه مشخص است، بانک‌های کشور بیشتر در قالب انجام وظایف تکلیفی به رمز ریال نگاه کرده و به پیاده‌سازی زیرساخت‌های آن پرداختند. شاید در این بخش، لزوم توجه به ظرفیت فین‌تک‌ها بتواند راهگشایی برای حل چالش استفاده از رمز ریال باشد.