بانک اشیا و کاربرد اینترنت اشیا در بانکداری

سه سناریو برای بانک اشیا

بانک اشیا، با کمک جریان گسترده داده‌هایی که از اینترنت اشیا به‌دست می‌آید، به بخشی دائمی از زندگی مشتریان و روال روزمره آنها تبدیل خواهد شد. درآمد حاصل از فناوری اینترنت اشیا در سال 2012 معادل 8/4 تریلیون دلار بود. این عدد در 2023 به 7/13 تریلیون دلار رسیده و انتظار می‌رود تا سال 2030 به 26 تریلیون دلار برسد.

بانک اشیا می‌تواند نیازهای مشتری‌ها را پیش‌بینی کند و در سریع‌ترین زمان به آنها پاسخ دهد و با توجه به درک دقیقی که از نیازها و سلایق مشتریان دارد، می‌تواند مشاور، تجمیع‌کننده ارزش و تسهیل‌گری قابل اعتماد باشد. در چنین شرایطی می‌توان سه سناریوی احتمالی برای کاربرد بانک اشیا و کاربردهای آن متصور بود:

• بانکداری شخصی: دسترسی به داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط دستگاه‌های هوشمند، به بانک اشیا این امکان را می‌دهد که دیدی جامع از شرایط مالی مشتریان در اختیار آنها قرار دهد و آن را درلحظه به‌روزرسانی کنند. به این ترتیب، بانک اشیا به مشاور و تسهیل‌گری تبدیل می‌شود که همیشه درحال مشاهده شرایط و ارائه توصیه‌های به‌جا و مناسب است. برای نمونه، اپلیکیشن موبایل‌بانک ترکیه‌ای گارانتی به مشتریان خود اطلاع می‌دهد که کدام یک از برندهای محبوبشان تخفیف دارند. همچنین، این اپلیکیشن، الگوهای هزینه‌کرد مشتری‌ها را بررسی می‌کند و به او می‌گوید که اگر همین الگو را ادامه دهند، تا انتهای ماه چقدر در حسابشان باقی خواهد ماند.
• بانکداری برای کسب‌وکارها: بانکی که بخواهد در آینده مشتریان حقوقی خود را راضی نگه دارد، باید به آنها کمک کند عملکرد مالی و تجاری بهتری داشته باشند. بانک اشیا می‌تواند با دسترسی به داده‌های ذی‌نفعان هر کسب‌وکار در سراسر زنجیره تامینش (از تامین‌کنندگان تا خرده‌فروش‌ها) درک بسیار عمیقی از عملکرد یک کسب‌وکار پیدا کند و خدمات و محصولاتی در اختیار آن کسب‌وکار قرار دهد که منجر به مزیت رقابتی می‌شوند. آنالتیکس یکی از ارزشمندترین محصولات بانک اشیا برای مشتریان حقوقی خواهد بود. برای نمونه، بانک‌ها می‌توانند با ترکیب‌کردن داده‌های دموگرافیک و بخش‌های بازار با داده‌های خود کسب‌وکار (مثل سلایق مشتری‌ها، تفاوت‌های رفتاری در مناطق مختلف بازار و نوسانات تقاضا) به کسب‌وکارها کمک کنند مدل قیمت‌گذاری خود را بهینه‌سازی کنند. یکی دیگر از کاربردهای بانک اشیا مربوط به حوزه حمل‌ونقل است. در شرایطی که وسیله‌های حمل‌ونقل، هر روز داده‌های بیشتری در اختیار ما قرار می‌دهند، شرکت‌های تولیدکننده می‌توانند ببینند کدام روش‌های حمل‌ونقل، شرکت‌های حمل و مسیرها خسارت بیشتری به بار می‌آورند و تصمیم‌های به‌موقع بگیرند. بانک اشیا می‌تواند این داده‌ها را با داده‌های سایر کسب‌وکارها ترکیب کند تا ریسک نسبی روش‌های مختلف حمل‌ونقل مشخص و قیمت بیمه هر یک از آنها به‌صورت دقیق تعیین شود.
• بانکداری برای صنایع: اینترنت اشیا به کسب‌وکارهای کشاورزی اجازه می‌دهد عملکرد خود را با دقت بی‌نظیری بررسی کنند. کشاورزان و بانک‌ها می‌توانند با کمک داده‌های آنی نظارت کامل بر سلامت محصولات و دام‌ها داشته باشند و بازده مورد انتظار را به‌دقت پیش‌بینی کنند. دیگر لازم نیست کشاورزها و بانک‌ها برای تصمیم‌گیری درمورد شرایط تامین مالی و اقساط به عملکرد کشاورزان در گذشته متکی باشند. داده به بانک اشیا اجازه می‌دهد اقساط را با توجه به شرایط موجود و پیش‌بینی‌های آتی مشخص کند و حتی مواردی مثل بلایای طبیعی را نیز در نظر بگیرد. به این ترتیب، هم کشاورز در موقعیت مالی بهتری قرار می‌گیرد و هم بانک رابطه قوی‌تری با مشتری خود شکل خواهد داد.

چگونه باید اکوسیستم بانک اشیا را خلق کرد؟

آینده با سرعت زیادی در حال نزدیک‌شدن است. برای اینکه بانک‌های امروزی بتوانند از فرصت‌های آتی استفاده کنند باید روی اکوسیستم‌ها و قابلیت‌هایی سرمایه‌گذاری کنند که نیروی محرک بانک اشیای فردا خواهند بود. بانک‌ها باید روی سه حوزه کلیدی تمرکز کنند تا بتوانند اکوسیستم لازم برای این مدل جدید کارکردن را به وجود آورند.

1. مشارکت‌های مناسب: بانک باید اکوسیستمی از مشارکت‌ها را به وجود آورد تا بتواند با ادغام محصولات مختلف به تمام جنبه‌های زندگی مشتریانش دسترسی داشته باشد. این شرکا می‌توانند شامل سایر موسسه‌های مالی، شرکت‌های پرداخت موبایل، شرکت‌های آب، برق و گاز، شرکت‌های مخابرات، خرده‌فروش‌ها، شرکت‌های فناوری و حتی فعالان حوزه سلامت باشند. این مشارکت‌ها می‌توانند ارزش‌های پیشنهادی جدیدی ارائه دهند و مسئله رعایت مقررات که یکی از چالش‌های بزرگ صنعت بانکداری است را رفع کنند. بانک‌ها برای ایجاد اکوسیستمی گسترده‌تر، می‌توانند با بانک‌ها و شرکت‌های خارجی همکاری کنند. این نوع مشارکت‌ها به بانک‌ها امکان می‌دهد خدمات فرامرزی بهتری ارائه دهند و وارد بازارهای جدید شوند. علاوه‌بر این، همکاری با شرکت‌های بزرگ فناوری که در سطح جهانی فعالیت می‌کنند، باعث می‌شود بانک‌ها از زیرساخت‌های قوی و امن آنها برای مدیریت داده‌های خود بهره ببرند. بانک‌ها باید با نهادهای نظارتی و حقوقی نیز همکاری کنند تا مطمئن شوند که خدمات بانک اشیا با قوانین و مقررات محلی و بین‌المللی همخوانی دارد. این همکاری‌ها کمک می‌کند که بانک‌ها علاوه‌بر رعایت مقررات، اعتماد مشتریان و کسب‌وکارها را جلب کنند.
2. آنالتیکس تجمیعی: بینش‌هایی که بانک‌ها از داده‌های داخلی خود درمورد مشتری‌ها به دست می‌آورند تا مدت‌ها محور اصلی تصمیم‌های راهبردی آنها خواهد بود ولی بانک اشیا می‌تواند تجربه‌ای واقعا کامل، شخصی‌سازی‌شده و یکپارچه را برای مشتریان به وجود آورد، زیرا داده‌های تمام شرکای اکوسیستم را در اختیار دارد. آنالتیکس تجمیعی در بانک اشیا به معنای تجمیع‌وتحلیل داده‌ها از منابع مختلف مانند دستگاه‌های متصل، شرکای تجاری، تراکنش‌های مالی و حتی داده‌های عمومی (مثل داده‌های محیطی) است. این داده‌ها از طریق پلتفرم‌های ابری پردازش می‌شوند تا تصویری کامل و جامع از رفتار مشتریان و نیازهای آنها ارائه دهند. بانک اشیا می‌تواند هر شی‌، مثل یک چراغ سوخته یا ترموستات خراب، را به یک درگاه فروش تبدیل کند که به‌صورت مستقل سفارش ثبت می‌کند و به درگاه پرداخت متصل می‌شود. داده‌هایی که این اشیای هوشمند جمع‌آوری می‌کنند، به‌صورت مستمر به پلتفرم آنالتیکس ابری ارسال می‌شوند. بانک‌ها می‌توانند این اطلاعات را تحلیل کنند و با داده‌های دیگر تراکنش‌ها ترکیب کنند تا در مدیریت امور مالی به مشتریان خود کمک کنند.
3. اتصال: بانک اشیا فراتر از کانال‌های سنتی بانکی (مثل شعبه، وب‌سایت و اپلیکیشن موبایل) می‌رود و دستگاه‌های متصل به اینترنت اشیا را نیز به شبکه بانکی اضافه می‌کند. بانک‌ها باید بتوانند این کانال‌های جدید را به شکل یکپارچه مدیریت و تجربه‌ای روان برای مشتریان خود فراهم کنند. دستگاه‌های متصل به بانک اشیا می‌توانند از برندها و تکنولوژی‌های مختلفی استفاده کنند، بنابراین بانک‌ها باید از استانداردهای باز و رابط‌های برنامه‌نویسی برای ارتباط بین دستگاه‌ها و سیستم‌های خود استفاده کنند. این اتصال باید به‌گونه‌ای باشد که هر دستگاه به‌سادگی و با امنیت بالا به خدمات مالی دسترسی داشته باشد، بدون اینکه نیاز به دخالت مستقیم کاربر باشد.

قابلیت‌های بانک اشیا

بانک اشیا باید توانایی مدیریت و تحلیل حجم عظیمی از داده و تراکنش‌ها را داشته باشد و در نقش هابی مرکزی ظاهر شود که فعالیت‌ها و اهداف مالی و غیرمالی را مدیریت می‌کند. بنابراین، می‌توان این شش قابلیت اصلی را از بانک اشیا انتظار داشت:

1. آنالتیکس: بانک اشیا متکی به حجم عظیمی از داده‌های دستگاه‌های خانگی، ماشین‌آلات صنعتی، وسایل نقلیه، و حتی کشاورزی است. آنالتیکس این حجم گسترده از داده‌ها را تحلیل می‌کند تا الگوهای مصرفی، روندهای آینده و نقاط ضعف در خدمات و محصولات مالی را شناسایی کند. تجزیه‌وتحلیل گذشته، پیش‌بینی و پیشنهاد راه‌حل‌هایی برای آینده باعث افزایش دقت تصمیم‌های مالی و کاهش ریسک‌ می‌شود.
2. قیمت‌گذاری شخصی‌سازی‌شده و توسعه محصول: بانک اشیا، به‌واسطه دسترسی به عادت‌های کاربران، ترازهای مالی و رفتارهای پرداختی آنها، می‌تواند محصولاتی متناسب با نیازهای دقیق هر فرد یا کسب‌وکار ارائه دهد. برای مثال، یک کسب‌وکار صنعتی که دستگاه‌هایش همیشه به بانک اشیا متصل هستند، می‌تواند وامی دریافت کند که نرخ بهره‌اش متناسب با عملکرد دستگاه‌ها هستند.
3. توزیع: یکی از نوآوری‌های اساسی بانک اشیا، تغییردادن نحوه توزیع خدمات مالی است. به‌جای تعاملات سنتی بین بانک و مشتری، دستگاه‌های متصل می‌توانند به‌صورت خودکار و در لحظه، تراکنش‌های مالی انجام دهند. در نتیجه، بانک‌ها می‌توانند خدمات خود را به نقاطی گسترش دهند که قبلا امکان‌پذیر نبوده‌اند. این شیوه‌ جدید توزیع، علاوه بر افزایش کارایی، موجب کاهش هزینه‌های عملیاتی و بهبود مقیاس‌پذیری بانک‌ها می‌شود.
4. چابکی: بانک‌ها می‌توانند با استفاده از داده‌های آنی دستگاه‌های متصل، به‌سرعت به تغییر در نیازهای مشتریان و شرایط بازار پاسخ دهند. به‌علاوه، وقتی درک بهتری از نیازهای مشتری و شرایط بازار وجود داشته باشد، کارمندان بانک می‌توانند با بهره‌وری بیشتری با یکدیگر همکاری کنند و سرعت ارائه محصولات جدید به بازار را افزایش دهند.
5. نوآوری مستمر: بانک اشیا بستری برای نوآوری‌های مداوم در خدمات مالی فراهم می‌کند. با توجه به اینکه دستگاه‌های متصل، به‌طور مداوم درحال تولید و ارسال داده‌های جدید هستند، بانک‌ها می‌توانند محصولات و خدمات مالی نوینی ارائه کنند. برای مثال، بانک‌ها می‌توانند سیستم‌های اعتباردهی جدیدی طراحی کنند که براساس وضعیت لحظه‌ای دارایی‌های دیجیتال مشتری، وام‌های آنی اعطا کنند. این سطح از نوآوری به بانک‌ها اجازه می‌دهد نیازهای جدید بازار را برآورده کنند.
6. مدیریت ریسک دیجیتال: از آنجا که دستگاه‌های متصل می‌توانند به‌صورت لحظه‌ای وضعیت خود را گزارش دهند، بانک‌ها می‌توانند در صورت بروز هر گونه ریسک (مثلا عدم پرداخت قسط وام)، اقدامات لازم را به‌صورت خودکار انجام دهند. (مثلا غیرفعال‌کردن وثیقه از راه دور) در نتیجه، بانک می‌تواند ضررهای احتمالی خود را به حداقل برساند و بهره‌وری عملیاتش را افزایش دهد.

چالش‌های بانک اشیا

هرچند بانک اشیا پتانسیل رشد زیادی برای بانک‌ها به وجود می‌آورد، چالش‌ها و ریسک‌های خود را نیز دارد. در نتیجه، مشتری‌ها و بانک‌ها باید قبل از استفاده روزمره از این فناوری، آگاهی کامل نسبت به مشکلات احتمالی‌اش داشته باشند.

ضعف امنیتی دستگاه‌های متصل به اینترنت می‌تواند حساب‌های کاربری و داده‌های کاربران را در مقابل حمله‌های سایبری آسیب‌پذیر کند و احتمال کلاهبرداری را افزایش دهد. استفاده از شبکه‌های بی‌سیم نیز چالش‌های امنیتی خود را دارد و افراد و کسب‌وکارها درمقابل حمله به شبکه آسیب‌پذیر می‌کند. بنابراین، بانک‌ها باید روی تقویت امنیت خود سرمایه‌گذاری کنند.

بانک‌ها و دیگر موسسات مالی ماهیتی محافظه‌کار دارند و بنابراین در مراحل اولیه بلوغ یک فناوری از آن استفاده نمی‌کنند. آنها در مرحله اول روی نظارت ویدیویی تمرکز کرده‌اند تا بتوانند کلاهبرداری را کاهش و خدمات خود را بهبود دهند اما با افزایش تعداد دستگاه‌های متصل، باید اقدامات امنیتی بیشتری اجرا شون. رمزنگاری داده‌ها و آزمون آسیب‌پذیری از حیاتی‌ترین اقدامات هستند. درکنار آنها باید نرم‌افزار دستگاه‌ها به‌صورت منظم به‌روزرسانی شود و اقدامات مناسبی برای محافظت از رمزهای عبور اجرا شود.

بانک اشیا با چالش‌های دیگری نیز روبه‌رو است:

• پیشرفت سریع فناوری
• افزایش انتظارات مشتری‌ها
• رعایت قوانین حریم خصوصی
• ذخیره‌سازی و بازیابی حجم زیادی داده
• متنوع‌شدن روش‌های پرداخت موبایل و دیجیتال

برای رفع این چالش‌ها، بانک‌ها و سایر موسسات مالی باید سیاست‌های جدید ایجاد کنند و برنامه‌های تحقیقاتی جدیدی به وجود آورند تا اثر بانک اشیا روی امنیت و حریم خصوصی را بهتر درک کنند. آنها همچنین باید روش‌های جدیدی برای پردازش، ذخیره‌سازی و تحلیل داده‌های این پلتفرم اختصاصی به وجود آورند.

حالا می‌توان گفت زمان آن رسیده تا بانک‌ها تصمیم بگیرند که می‌خواهند در نقش ارائه‌دهنده‌های خدمات مالی باقی بمانند یا اینکه نقش خود را از اول تعریف کنند. اکنون دیگر مفهوم بانک، هم‌معنی خدمات مالی نیست و نقش آن به‌خاطر ورود شرکت‌های فناوری مثل اپل، گوگل و فیس‌بوک تقلیل یافته است.

بنابراین بانک‌ها باید به‌دنبال ارائه محصولات یا خدماتی باشند که برای کاربران اهمیت بیشتری دارند و فراتر از خدمات تراکنشی می‌روند، این یعنی به‌دنبال فرصت بودن در حوزه‌های نوظهور. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که بانک‌ها باید به‌دنبال خلاقیت بیشتر باشند، زیرا می‌دانیم که برخی از بزرگترین شرکت‌ها نه به‌خاطر ضعف فناوری بلکه به‌خاطر دست‌کم‌گرفتن قدرت خلاقیت ورشکسته شده‌اند.

منابع:

• A Review of IoT in the Banking Industry
• The Bank of Things
• Building a Case for the Banking of Things
• Big Data and IoT: A Prime Opportunity for Banking Industry