اگر صاحب یک ایده استارتاپی بودید، در کدام حوزه مالی ورود می‌کردید؟

صنعت مالی ایران در آستانه تحولات بنیادین قرار دارد. رشد فناوری، تغییر سبک زندگی و نیازهای رو به‌ رشد مشتریان، فرصت‌های بی‌نظیری را برای ایجاد کسب‌وکارهای نوآورانه در حوزه فین‌تک فراهم کرده است. با ظهور فناوری‌های نوینی مانند هوش مصنوعی، بلاکچین و داده‌های بزرگ، مرزهای صنعت مالی در حال گسترش هستند و این امر، زمینه‌ای مساعد برای شکل‌گیری ایده‌های خلاقانه و کسب‌وکارهای موفق فراهم آورده است.

با این اوصاف، اگر قرار بود در صنعت مالی یک استارتاپ راه‌اندازی کنید، کدام حوزه را برای فعالیت انتخاب می‌کردید؟ ما برای پاسخ به این سوال در این مقاله، به بررسی حوزه‌های جذاب و پرپتانسیل برای راه‌اندازی استارتاپ‌های فین‌تک در ایران می‌پردازیم و چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این کسب‌وکارها را مورد تحلیل قرار می‌دهیم.

برای پاسخ به سوالی که مطرح شد، ما نیاز داریم تحلیل عمیقی از شرایط بازار داشته باشیم. همین‌طور لازم است که نیاز کاربران، فرصت‌ها و چالش‌های موجود در هر حوزه را مورد بررسی قرار دهیم.

طبق تجربه‌ و شناخت از اکوسیستم مالی ایران و با توجه به پتانسیل‌ها و چالش‌های موجود، می‌توانیم حوزه‌های زیر را به‌عنوان گزینه‌های مناسب برای راه‌اندازی یک استارتاپ فین‌تک در ایران معرفی کنیم:

1- پرداخت‌های دیجیتال (Digital Payments)، فراتر از پرداخت‎‌های ساده

نیازهای کاربران:

• زیرساخت‌های پرداخت پیشرفته: کاربران نیاز به سیستم‌های پرداخت سریع، امن و مقرون‌به‌صرفه برای تراکنش‌های روزمره، به‌ویژه در خریدهای آنلاین و پرداخت در اپلیکیشن‌های موبایل دارند.
• پرداخت‌های بین‌المللی: به‌دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی در ایران، کاربران و کسب‌وکارها به‌دنبال راهکارهای جایگزین برای انجام پرداخت‌های بین‌المللی و دورزدن سیستم‌های بانکی سنتی هستند.
• پرداخت مبتنی‌بر ارزهای دیجیتال: با توجه به موانع بین‌المللی، استفاده از ارزهای دیجیتال به‌عنوان راهی برای انتقال ارزش و پرداخت بدون واسطه به‌شدت رو‌به‌افزایش است.

فرصت‌های کارآفرینی:

• کیف‌پول‌های دیجیتال: توسعه کیف‌پول‌های امن برای ذخیره و انتقال پول داخلی و ارزهای دیجیتال، به‌ویژه برای استفاده در پلتفرم‌های پرداخت خرد
• پلتفرم‌های پرداخت بین‌المللی: ایجاد راهکارهای پرداخت برون‌مرزی با هدف امکان انتقال مالی از طریق شبکه‌های مبتنی‌بر بلاکچین و رمزارزها
• راهکارهای پرداخت دیجیتال نوآورانه: پیاده‌سازی سیستم‌های پرداخت از طریق QR Code، NFC و راهکارهای پرداخت بدون تماس

چالش‌ها:

• تحریم‌ها و محدودیت‌های نظارتی: موانع بین‌المللی و عدم ادغام با سیستم‌های پرداخت جهانی
• جلب اعتماد کاربران: احتیاط کاربران نسبت به استفاده از ارزهای دیجیتال برای پرداخت‌های روزانه

2- لندتک (LendTech)، دسترسی آسان به سرمایه

نیازهای کاربران:

• وام‌های خرد: بسیاری از افراد به‌دلیل نداشتن دسترسی به منابع بانکی به‌دنبال دریافت وام‌های خرد و کوتاه‌مدت با بهره‌های مناسب هستند.
• تامین مالی جمعی: تمایل به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کوچک و نوآورانه و نیاز به جذب سرمایه از عموم مردم افزایش یافته است.
• اعتبارسنجی آنلاین: با توجه به فرایندهای پیچیده و زمان‌بر سیستم‌های بانکی سنتی، نیاز به سیستم‌های اعتبارسنجی سریع و قابل ‌اعتماد براساس داده‌های دیجیتال وجود دارد.

فرصت‌های کارآفرینی:

• پلتفرم‌های وام‌دهی همتا‌به‌همتا (P2P): ارائه وام‌های خرد با فرایندهای سریع و بهره‌گیری از فناوری برای ارزیابی ریسک و اعتبارسنجی آنلاین
• سیستم‌های تامین مالی جمعی(Crowdfunding): توسعه پلتفرم‌هایی با هدف امکان جذب سرمایه برای پروژه‌ها از طریق مشارکت مردمی
• سیستم‌های اعتبارسنجی مبتنی ‎بر داده: استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی و کلان‌داده برای تحلیل پروفایل‌های اعتباری کاربران به‌صورت سریع و بدون نیاز به مستندات بانکی

چالش‌ها:

• ریسک‌های پیش‌فرض و عدم بازپرداخت وام‌ها: ارائه راهکارهای قوی برای مدیریت ریسک توسط استارتاپ‌ها
• مقررات دولتی و بانک مرکزی: عدم تدوین چارچوب‌های نظارتی شفاف برای لندتک با وجود پتانسیل بالای این حوزه

3- مدیریت دارایی دیجیتال (Digital Asset Management): سرمایه‌گذاری هوشمندانه‌تر

نیازهای کاربران:

• پلتفرم‌های سرمایه‌گذاری خودکار: کاربران به‌دنبال ابزارهای خودکار برای سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مالی و مدیریت پرتفوی خود بدون نیاز به دخالت مستقیم هستند.
• روبات‌های مشاور مالی (Robo-advisors): نیاز به سیستم‌هایی که بتوانند بر اساس پروفایل ریسک و اهداف مالی کاربران، توصیه‌های هوشمندانه ارائه دهند.
• ابزارهای تحلیل بازار: کاربران به‌دنبال پلتفرم‌هایی برای دسترسی به تحلیل‌های پیشرفته بازار و شاخص‌های کلیدی هستند تا تصمیمات سرمایه‌گذاری دقیق‌تری بگیرند.

فرصت‌های کارآفرینی:

• ربات‌های مشاور مالی: توسعه ربات‌های مشاوره‌دهنده با الگوریتم‌های پیشرفته با هدف ارائه توصیه‌های سرمایه‌گذاری مبتنی‌ بر داده
• پلتفرم‌های سرمایه‌گذاری خودکار: ایجاد پلتفرم‌هایی با هدف مدیریت و بهینه‌سازی خودکار پرتفوی کاربر
• ابزارهای تحلیل بازار: راه‌اندازی سیستم‌های تحلیل داده‌های بازار بر اساس هوش مصنوعی و الگوریتم‌های پیش‌بینی‌کننده

چالش‌ها:

• نوسانات بازار: چالش در ایجاد الگوریتم‌های دقیق و پایدار در بازارهای ناپایدار و غیرقابل پیش‌بینی مانند ایران
• آگاهی و اعتماد کاربران: بی‌اعتمادی بسیاری از کاربران ایرانی نسبت به استفاده از ابزارهای خودکار مالی و مدیریت دارایی‌ها

4- بیمه‌تک (InsurTech): بیمه به سبک جدید

نیازهای کاربران:

• محصولات بیمه‌ای سفارشی‌سازی‌شده: کاربران تمایل به بیمه‌نامه‌های شخصی‌سازی‌شده دارند که دقیقا متناسب با نیازهای فردی یا کسب‌وکار آنها طراحی شده باشد.
• استفاده از داده برای بهینه‌سازی بیمه‌ها: نیاز به استفاده از کلان‌داده و تحلیل‌های پیشرفته برای ارائه بیمه‌نامه‌هایی که بر اساس رفتار و سوابق فردی محاسبه می‌شوند.
• خدمات سریع و دیجیتال: کاربران به‌دنبال فرایندهای ساده و سریع برای دریافت بیمه‌نامه، پرداخت حق بیمه و پیگیری خسارات هستند.

فرصت‌های کارآفرینی:

• بیمه‌های مبتنی‌ بر داده: توسعه پلتفرم‌هایی با هدف تحلیل داده‌های کاربران و ارائه بیمه‌های دقیق‌تر و شخصی‌سازی‌شده‌تر
• پلتفرم‌های بیمه دیجیتال: راه‌اندازی سرویس‌های بیمه آنلاین با فرایندهای سریع و کارآمد با امکان انتخاب، خرید و مدیریت بیمه‌نامه‌ها به‌صورت آنلاین
• بیمه‌های خودکار: بیمه‌های خودکار مبتنی‌ بر فناوری‌های IoT (اینترنت اشیا) بر اساس داده‌های لحظه‌ای و رفتار کاربر

چالش‌ها:

• مقاومت شرکت‌های بیمه سنتی: تکیه شرکت‌های بزرگ بیمه‌ای در ایران به مدل‌های سنتی خود و مقاومت به ورود فناوری‌های جدید
• مقررات و قوانین بیمه‌ای: عدم تطابق قوانین بیمه‌ای موجود با نوآوری‌های تکنولوژیک و ایجاد چالش توسعه

5- فین‌تک اسلامی (Islamic FinTech): پاسخ به نیازهای خاص

نیازهای کاربران:

• خدمات مالی منطبق با شریعت اسلامی: کاربران مسلمان به‌دنبال خدمات مالی هستند که مطابق با اصول شرعی مانند عدم ربا و اصول مشارکت مالی اسلامی باشد.
• ابزارهای سرمایه‌گذاری اسلامی: نیاز به پلتفرم‌هایی برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها و دارایی‌هایی که با فقه اسلامی منطبق باشند، مانند صکوک و صندوق‌های اسلامی.

فرصت‌های کارآفرینی:

• پلتفرم‌های سرمایه‌گذاری اسلامی: توسعه ابزارهایی برای ارائه خدمات سرمایه‌گذاری مطابق با اصول شریعت، مانند صکوک و اوراق اسلامی
• بانکداری اسلامی دیجیتال: ایجاد بانک‌های دیجیتال، سازگار با اصول اسلامی و تسهیلات بدون
• وام‌دهی منطبق با شریعت: طراحی سیستم‌های وام‌دهی بدون ربا بر اساس اصول مشارکت اسلامی

چالش‌ها:

• پیچیدگی‌های فقهی و قانونی: دشواری در ارائه خدمات منطبق با شریعت، تحلیل دقیق اصول اسلامی و همچنین رعایت قوانین بانکی و مالی اسلامی
• آگاهی و پذیرش: عدم آشنایی بسیاری از کاربران با مفهوم فین‌تک اسلامی و خدمات مالی دیجیتال و نیاز به آموزش و ترویج این خدمات

6- فین‌تک کشاورزی (AgriTech FinTech): تحول در بخش کشاورزی

نیازهای کاربران:

• خدمات مالی به کشاورزان: کشاورزان اغلب با چالش‌هایی مانند کمبود نقدینگی در دوره‌های قبل از برداشت محصول مواجه هستند و نیاز به تسهیلات بانکی و مالی مناسب دارند. سیستم‌های سنتی به‌دلیل زمان‌بربودن، پیچیدگی فرایندها و عدم دسترسی گسترده، توانایی رفع این نیازها را ندارند.
• مدیریت ریسک: کشاورزان نیاز به راهکارهایی برای مدیریت ریسک‌های مختلف مانند تغییرات آب‌وهوایی، نوسانات بازار و بیماری‌های محصولات دارند.
• فناوری‌های کشاورزی هوشمند: استفاده از تکنولوژی‌های هوش مصنوعی و اینترنت اشیا (IoT) برای بهبود فرایندهای تولید، کاهش هزینه‌ها و افزایش بازدهی کشاورزی به‌شدت مورد نیاز است.

فرصت‌های کارآفرینی:

• پلتفرم‌های وام‌دهی به کشاورزان: توسعه پلتفرم‌هایی برای ارائه تسهیلات مالی سریع و با شرایط مناسب به کشاورزان، بر اساس الگوریتم‌های اعتبارسنجی هوشمند برای ارزیابی ریسک و ارائه وام
• بیمه محصولات کشاورزی: ارائه راهکارهای بیمه‌ای نوآورانه برای محافظت کشاورزان در برابر ریسک‌های غیرقابل پیش‌بینی مانند بلایای طبیعی، بیماری‌های گیاهی و نوسانات قیمت
• فناوری‌های هوشمند کشاورزی: سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها با استفاده از فناوری‌های نوین مانند حسگرهای هوشمند، پهپادها و داده‌های ماهواره‌ای برای بهینه‌سازی کشت و افزایش بازدهی محصولات

چالش‌ها:

• عدم دسترسی به اینترنت در مناطق روستایی: عدم دسترسی به زیرساخت‌های اینترنتی کافی برای استفاده از فناوری‌های فین‌تک و کشاورزی هوشمند برای بخش زیادی از کشاورزان مناطق روستایی
• آگاهی پایین از فناوری‌های جدید:عدم آشنایی کشاورزان بسیاری با پلتفرم‌های دیجیتال و تکنولوژی‌های نوین و نیاز به آموزش و ترویج گسترده
• مدیریت ریسک: دشواری ارزیابی دقیق ریسک در حوزه کشاورزی و نیاز به داده‌های دقیق و راهکارهای تحلیلی پیشرفته و درنهایت چالشی‌شدن سرمایه‌گذاری

این حوزه به‌دلیل نیاز شدید کشاورزان به خدمات مالی و نوآوری‌های تکنولوژیک، پتانسیل رشد بالایی دارد و سرمایه‌گذاری در پلتفرم‌ها و فناوری‌های مرتبط می‌تواند سودآور و تاثیرگذار باشد.

می‌توان گفت با توجه به نیازهای رو به‌ رشد کاربران ایرانی در حوزه خدمات مالی و تکنولوژی، صنعت فین‌تک در ایران، ظرفیت عظیمی برای تحول و نوآوری دارد. هر یک از زیرحوزه‌های پرداخت‌های دیجیتال، لندتک، مدیریت دارایی دیجیتال، اینشورتک، فین‌تک اسلامی و فین‌تک کشاورزی می‌توانند با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و تطابق با شرایط بومی کشور، نیازهای کاربران را به شکل بهتری پوشش دهند و خدمات مالی را بهینه‌سازی کنند. با وجود چالش‌هایی چون محدودیت‌های زیرساختی، قوانین نظارتی و نیاز به فرهنگ‌سازی، فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها بسیار چشمگیر است.

توسعه پلتفرم‌های دیجیتال و راهکارهای مبتنی‌ بر داده نه تنها می‌تواند به بهبود کیفیت خدمات مالی در داخل کشور منجر شود، بلکه امکان ادغام با بازارهای بین‌المللی و رشد سریع‌تر اقتصاد دیجیتال را نیز فراهم خواهد کرد. بنابراین، استارتاپ‌های فعال در حوزه فین‌تک با توجه به تحلیل دقیق نیازهای کاربران و بهره‌گیری از فرصت‌های موجود، می‌توانند نقش مهمی در تغییر چشم‌انداز مالی کشور ایفا کنند.